16 فروردین 96 - 18:01  | 1694 بازدید

دکتر هادی تیزهوش تابان

مجله گیلان فردا- امروزه استفاده از منابع سرمایه ای خارجی به عنوان یکی از سیاست های اصلی در بین کشورهای مختلف جهان، بخش مهمی از مبادلات اقتصادی کشورها را تشکیل می دهد. سرمایه گذاری خارجی، به ویژه سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) با توجه به تاثیراتی که می تواند در کنار منابع سرمایه ای داخلی بر روی رشد و توسعه اقتصادی کشورها داشته باشد، جایگاه ویژه ای نزد کشورهای مختلف جهان پیدا کرده است. کشورهای جهان سوم اعم از توسعه یافته و در حال توسعه تلاش های گسترده ای را جهت هدایت این منابع مالی به کشورهای خود صورت می دهند.

از مهم ترین اقدامات کشورها جهت جذب منابع سرمایه گذاری خارجی به کشورهای خود، مهیا کردن شرایط سرمایه گذاری و انجام فعالیت های اقتصادی در فضایی امن و آسان، اصلاح قوانین و مقررات مرتبط، تسهیل در فرآیند اجرای پروژه های سرمایه گذاری و اقدامات مشابه است. تجربه نشان داده است کشورهایی که در فراهم آوردن زمینه های لازم و مناسب و همچنین بسترهای قانونی و مقرراتی موفق بوده اند، در جذب سرمایه گذاری خارجی نیز موفق عمل نموده اند.

جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه در چارچوب سند چشم انداز بیست ساله نظام و برنامه های توسعه ای خود، استفاده از منابع سرمایه گذاری خارجی را به ویژه در چند سال اخیر در دستور کار خود قرار داده است. با توجه به این رویکرد، بررسی آمار بیانگر آن ست که علیرغم اقدامات درخور توجهی که طی سال های اخیر جهت تسهیل انجام فعالیت های اقتصادی در کشور به وقوع پیوسته است، متاسفانه سرانه خالص جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران در وضعیت مساعدی بسر نمی برد (نمودار شماره 1).

«نمودار شماره 1»

بررسی نمودار شماره 1 بیانگر آن است که علی رغم 9 برابر شدن سرانه جذب سرمایه گذاری خارجی ایران طی سالهای 2000 الی 2015، هنوز رقم سرانه جذب سرمایه گذاری خارجی ایران در سال 2015 به متوسط رقم مشابه جهان در سال 1990 نرسیده است و این در حالیست که رقم جذب سرمایه گذاری خارجی ترکیه در سال 2015 در مقایسه با سال 2000، 17 برابر رشد داشته است.

امروزه تجربه بسیاری از کشورها مانند چین، کره جنوبی و تایوان نشان می دهد که مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی نقش بسزایی در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، توسعه صادرات کالاهای صنعتی و در نتیجه افزایش درآمد ارزی کشور ایفا می کنند. این مناطق با برخورداری از معافیت های مالیاتی و گمرکی و دوری از قوانین دست و پاگیر و بازدارنده داخلی، برخورداری از امکانات زیر بنایی مناسب و سازمان های اجرایی کارآمد و ... می توانند سرمایه گذاران خارجی را به دلیل بهره گیری از مزیت نسبی همچون ارزانی نیروی کار و مواد اولیه و نزدیکی به بازارهای مصرف جذب کنند.

این مناطق در صورت توفیق می توانند سرمایه های خارجی را برای گسترش صنعت صادرات گرا، انتقال تکنولوژی و ایجاد فرصت های شغلی مناسب به کار برند و اقتصاد بسته و ناکارای داخلی را به اقتصاد بین المللی گره بزنند. لذا ایجاد و توسعه مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی می تواند به عنوان یک خط مشی سریع و راهی میانبر برای تحقق اهدافی چون جذب سرمایه های داخلی و خارجی و صنعتی شدن سریع به منظور توسعه صادرات غیر نفتی مورد استفاده قرار گیرد.

بر اثر تحولات صورت گرفته پس از فروپاشی شوروی و در پی تغییر ساختاری روابط بین‌الملل منطقة قفقاز، کشورهای حاشیة دریای خزر در معادلات منطقه‌ای و جهانی اهمیت یافتند. امری که با دوران پس از جنگ تحمیلی در ایران و آغاز عصر سازندگی کشور هم زمان شد، عصری که ایران به‌دنبال ورود به اقتصاد جهانی و اخذ سرمایه و به تبع آن دانش و تکنولوژی جدید بود و هدفی که دولت وقت با ایجاد مناطق آزاد کشور در پی تحقق آن بود. در پی سفر ریاست جمهوری وقت به شهرستان انزلی و با توجه به خواست همگانی و براساس مصوبه هیأت دولت در سال ۷۵ منطقه ویژه اقتصادی بندرانزلی در دو بخش جداگانه تعیین گردید و در سال ۸۲ منطقه ویژه اقتصادی انزلی به منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی انزلی بدل شده و در سال ۸۳ نیز اساسنامه سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی مورد تصویب هیأت وزیران قرار گرفت و محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی در سال ۸۴ از طرف هیأت وزیران تعیین و ابلاغ شد.

منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی انزلی از ویژگی های منحصر به فردی در زمینه اقتصادی بر خوردار است از جمله وجود بندر انزلی، بندرگاه در دست احداث کاسپین به عنوان یک بندر نسل سوم، اتصال به آزاد راه و راه آهن قزوین ـ رشت ـ انزلی، وجود شهرک صنعتی انزلی با دارا بودن و ارایه تمامی امکانات آب، برق، تلفن، گاز، زمین و غیره، فاز صنعت منطقه با دارا بودن کلیه زیرساخت های لازم، فاز تجارت منطقه با ایجاد بسترهای لازم جهت گسترش بازرگانی، وجود گمرک انزلی با امکانات و تجهیزات مدرن، وجود مجتمع های تجاری ـ نمایشگاهی منطقه، صدور کارت بازرگانی کشوری در منطقه آزاد انزلی، اعمال تخفیفات ویژه انبارداری، ارتباط و تبادلات تجاری با بنادر شمال و جنوب اروپا از طریق رود ولگا و ولگادن، وجود نیروی کار متخصص فراوان.

همه موارد عنوان شده بیانگر ارزش و جایگاه ویژه این منطقه از میهن عزیرمان و تاثیر بسزایی است که می تواند در رشد و توسعه فاکتور های اقتصادی از قبیل جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، افزایش تولید، ایجاد اشتغال و توسعه صادرات غیر نفتی داشته باشد و چنانچه برنامه ریزی مناسبی صورت پذیرد و در هنگام ورود هیات های اقتصادی مختلف به کشور، ویژه گی ها و مزایای منحصر به فرد مناطق آزاد، به خصوص منطقه آزاد انزلی، نیز برای سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی تعرفه شود، می تواند تاثیر مطلوبی بر وضعیت جذب سرمایه گذار خارجی و سایر شاخصه های مرتبط اقتصادی بر جای گذارد.

رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی

منابع:

کتابچه راهنمای سرمایه گذاری خارجی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، دفتر سرمایه گذاریهای خارجی، زمستان ۱۳۸۶.

عوامل مؤثر بر جذب سرمایه گذاری در منطقة آزاد چابهار و اولویت بندی آنها با استفاده از تکنیک ریاضی AHP، عباس شاکری و فریدون سلیمی.

سرانه پایین جذب سرمایه گذاری خارجی کشور ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، مرداد ماه 1395.

وبسایت منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی انزلی(http://anzalifz.ir).