18 فروردین 97 - 00:01  | 1504 بازدید

گیلان فردا- نوروز تنها یک سنت اجتماعی و رویداد فرهنگی نیست بلکه می تواند برای جامعه در حال گسست و لغزنده امروز ما سکوی پرتابی رو به مطلوب باشد. هرچند در طی زمان تغییرات بسیاری در کیفیت و نحوه برگزاری این سنت بزرگ و دیرینه تاریخی به وجود آمده است و نگاه تجملاتی به این مقوله ی اجتماعی افزایش استرس بر خانواده ها را به همراه داشته است ولی با این همه نمی توان کارکردهای مثبت جشن عید نوروز ندیده گرفت.

در ادامه این مقاله برآنیم تا عید نوروز را به عنوان یک سنت فرهنگی و اجتماعی مورد بررسی و کنکاش قراردهیم و با کارکردهای اجتماعی آن در جامعه به صورت مختصر آشنا شویم:

1_ ایجاد، تقویت و حفظ وجدان جمعی

 دورکیم ( جامعه شناس فرانسوی )وجدان جمعی را مجموعه ای از باورها و احساسات جمعی می داند. به نظر او وجدان جمع یا «روح جمع» دلیل تداوم جامعه و پیوند نسل ها در خلال اعصار و قرون است و خوبی و بدی عمل یا نیک برشمردن آن تابع وجدان جمع است. نوروز با توجه به ویژگی ها و نحوه برگزاری گامی بلند برای تقویت وجدان جمعی و اجتماعی محسوب می شود، گامی که نقطه اتصال نسل های مختلف جامعه و پررنگ تر شدن هنجار ها و ارزش ها است.

2_ ایجاد، تقویت، توسعه و حفظ روابط اجتماعی بین بستگان، دوستان، آشنایان و همسایگان:

فرد گرایی یکی از پیامدهای نه چندان مطلوب حرکت از سنت به مدرنیته است. جامعه به ظاهر در حال مدرن شدن ما بسیار در گرداب فردیت دچار است و این مهم به گسست روابط بین افراد دامن زده است. هرچند تغییر در سبک زندگی و همچنین گسترش رسانه های ارتباط جمعی و فضای مجازی نیز تاثیر بسیاری بر این گسست دارند. کم کم عناوینی چون دایی، خاله، عمه و عمو در جامعه رو به فراموشی است و یا

در این بین حتی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نیز ممکن است به فراموشی سپرده شوند. در زندگی مدرن، افراد جامعه زمان کافی و همچنین علاقه ای برای گسترش روابط ندارند و این روابط به درون خانواده منتهی می شود، که البته آن هم به گرمی قبل ترها صورت نمی گیرد. نوروز با دید و بازدیدها و همنشینی های متعدد که به صورت خواه و ناخواه و برانگیختن حس ناسیونالیستی و مذهبی ما صورت می گیرد می تواند به ترمیم روابط فراموش شده کمک کند.

3_ ایجاد، تقویت، حفظ و گسترش انسجام فرهنگی، همبستگی قومی-اجتماعی و وفاق ملی

 کشور ما متشکل از اقوام مختلف و اقلیت های گوناگون با فرهنگ های متعدد است. اما طی سالیان اخیر شکاف و مشکلات بسیاری در میان این گروه های مختلف جامعه به وجود آمده است که متاثر از تبعیض  در رسیدگی به امور آنان است. عید نوروز به عنوان یک سنت ملی و فراگیر در کشور می تواند تمامی اقوام و گروه های گوناگون را با هر فرهنگ و اندیشه ای به زیر یک پرچم گردهم آورد. این امر سبب تقویت همبستگی بین قومی و همچنین انسجام فرهنگی ملی در کشور و در میان افراد جامعه می شود. بسیاری از تنازعات و تعارضات در جوامع و کشورهای مختلف ریشه در ناهمگونی جوامع از لحاظ فرهنگی و اجتماعی

دارد. اقوام مختلف، زبان مختلف، دین و مذهب مختلف، نژاد مختلف و نابرابری های متفاوت و متعدد اقتصادی و اجتماعی راه را بروی وفاق و وحدت ملی حتی در یک جغرافیای مشخص و واحدی بنام کشور، می بندد. اما سنت هایی فرهنگی اجتماعی چون نوروز که ریشه در تاریخ طولانی یک کشور دارد می تواند تمامی اقوام و گروه های مختلف را به عنوان یک ملت واحد در کناریکدیگر جمع کند و موجبات وفاق ملی را به وجود آورد.

4_ ایجاد حس جامعه پذیری در فرزندان خانواده ها از طریق فراگیری ارزش ها، هنجارها و آیین های اجتماعی و فرهنگی

خانواده اولین رکن در جامعه پذیری افراد است. کودکان در خانواده با ابتدایی ترین اصول جامعه  پذیری آشنا می شوند و به نحوی آمادگی ورود به آن را کسب می کنند. اما خانواده امروز به سبب سبک جدید زندگی و عموما شاغل بودن والدین به مقدار قابل توجهی در این زمینه عقب مانده است. مناسبت هایی همچون نوروز بهترین فرصت برای جبران عقب ماندگی خانواده ها در این مهم است. کودکان در دید و بازدید ها و آداب معاشرت با دیگران ارزش ها و هنجارهای بسیاری را فرامی گیرند و همچنین در کنار آن با سنت ها و آیین های اجتماعی و ملی سرزمین خود آشنا می شوند. نوروز می تواند فرصتی باشد برای بیشتر با هم بودن و خروج از دیواری که انسان اجتماعی امروز به اطراف خود کشیده است.

5_ ایجاد حس تعلقات اجتماعی و فرهنگی بین نسل های مختلف اجتماعی

در زمانه ای زندگی می کنیم که هر نسل که می آید با نسل های قبل تر از خود احساس غریبی بیتشری می کند، هر جا که پای درد دل هم نسل هایمان می نشینیم از تفاوت های بیشمار دوران کودکی شان با کودکان  شان می گویند. این نسل، نسل رسانه و اینترنت است! تفاوت ها به اینجا ختم نمی شود، بنیان های ارزشی هم در حال تغیر هستند، دیگر ارزش های نسل های گذشته کم کم دارند برای نسل های جدید به ضد ارزش تبدیل می شوند و گاه ضد ارزش های نسل های گذشته ارزش های مورد پسند قاطبه جوانان و نوجوانان عصر حاضر می شود! از نوع لباس پوشیدن گرفته تا موسیقی و ادبیات گفتاری، احترام به بزرگترها گاه کمرنگ می شود.اختلاف نظر و تفاوت نگرش موجود بین فرزندان و والدین در خانواده ها که بخشی از این اختلاف نظرها به توقعات دو طرف باز می گردد بیشتر نمود پیدا می کند. به گفته کارشناسان این توقعات باعث چالش بین دو طرف می شود و این پدیده، عاملی برای ایجاد شکاف بین نسل ها می شود. متاسفانه، سرعت و شتاب جوامع در مسیر توسعه یافتگی، باعث شده که آنچه از آن به عنوان فرهنگ و رسوم یاد می شود، به فراموشی سپرده شود و همین امر منجر به ایجاد شکاف عمیق "بین نسلی" شده است. حال مناسبت ها و آیین هایی چون نوروز می تواند با زنده نگه داشتن و ترویج فرهنگ نیاکان و گذشتگان و نهادینه ساختن آن بر جوانان زمینه را برای کاهش این شکاف عظیم میان نسلی فراهم کند. فرهنگ هایی از قبیل بازی های محلی، نوع پوشش مناسب، آداب معاشرت، احترام به والدین و بزرگتر ها و ... که می تواند جوان امروز را به خودباوری نزدیک تر کند....

6_ حفظ اصالت و هویت ملی و فرهنگی ریشه دار و تاریخی

جوان ایرانی بیش از هر زمانی در بحرانی از هویت گرفتار شده است. گسترش رسانه، تکنولوژی و فضای مجازی در کنار پدید آمدن مدها و اندیشه های جدید باعث شده است تا نوجوان و جوان ایرانی در تعلق به هویت ملی و فرهنگی خود دچار تردید شود. در این میان نباید از کم کاری و غفلت نهادهای فرهنگی کشور در این راستا نیز چشم پوشی کرد. مسئله ای که حائز اهمیت است این مهم است که در میان تهاجم های فرهنگی بسیاری که همواره از خارج کشور مورد توجه جوانان ما بوده

است و هویت های مختلفی که در دهکده جهانی صورت پذیرفته است انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر می تواند تاثیر بسزایی در برجسته کردن هویت ملی خود داشته باشد. انتقال فرهنگی که از طریق مناسبت ها و سنت های فرهنگی که ریشه تاریخی قدرتمندی دارند به خوبی قابل انجام است. با بها دادن به سنت نوروز و اعمال و ویژگی هایی که در آن صورت می پذیرد می توان هویت ایرانی را به جوان ایرانی منتقل کرد و از این راه اصالت و فرهنگ یک جامعه را تداوم بخشید.

7_ ایجاد فضای شاد و فرح انگیز در جامعه و افزایش فضای نشاط و شادابی در جامعه و خانواده

در ماه های اخیر حوادث ناگواری در کشور به وقوع پیوست. حادثه هایی همچون ساختمان پلاسکو، کشتی سانچی، هواپیمای تهران-یاسوج و موارد بسیاری از این قبیل که هرکدام به نحوی روح اجتماعی کشور را خدشه دار و جسم بیمار آن را مورد تاثیر قرار داده و از طرفی مشکلات اجتماعی، بیکاری و گرانی احساس یاس و ناامیدی و غم و اندوه را در میان جامعه افزایش می  دهد و در دراز مدت می تواند سلامت اجتماعی جامعه را به خطر بیاندازد. مسئله مهم آن است که در این زمان و در مقابل یک جامعه غم زده و اندوهگین ایجاد فضای شاد و تقویت نشاط اجتماعی امری ضروری است. این نشاط و تزریق شادابی از راه های گوناگونی قابل دسترسی است که یکی از آن ها می تواند مناسبت ها و آیین ها در کشور باشد. نوروز به همراه تمامی کارکردهای اجتماعی اش قابلیت ایجاد نشاط اجتماعی و نو شدن را به صورت ملموس دارا است. از همنوا شدن با طبیعت تا همراه شدن با آشنایان و بستگان و مواردی از این قبیل که همه و همه می تواند در زدودن غم و اندوه از چهره تک تک افراد این جامعه موثر باشد.

نوروز یک سنت دیرینه است، یک جشن به وسعت ایران و یک فرهنگ به وسعت تاریخ، تداوم این سنت و برگزاری مطلوب آن نتایج و ثمره های بسیاری برای افراد و در نهایت جامعه به همراه خواهد داشت، افزایش اعتماد اجتماعی و سرمایه اجتماعی که یکی از مولفه های برجسته در هر جامعه ای است، می تواند در آغوش پاسداشت چنین سنت های بخشنده ای به وجود آیند. اما تغییر سبک برگزاری نوروز و تجملاتی کردن آن آفتی است که در سال های اخیر به جان این آیین ملی افتاده است، نوروز تبدیل به فرصتی برای نمایش شده است، نمایش لباس های متعدد و گران قیمت در یک روز و ولخرجی های نامتعارف که با اصول و قواعد نوروز تفاوت و تناقض های بسیاری دارد، با تجملاتی و مادی ساختن نوروز طعم شیرین این سنت زیبا را به کام یکدیگر تلخ نکنیم باشد که نوروز سکوی پرتابی باشد رو به مطلوب، برای جامعه در حال گسست و غمگین و پرخاشگر.....

حسین جمشیدی