زنی که شصت سال زباله تولید نکرد
18 فروردین 95 - 18:01 | 
1823 بازدید
گیلان فردا- بانوی محیط زیست ایران متولد ۱۲۹۷ است. چهره آرام و مهربانی دارد و تاکنون اقدامات زیادی برای ارتقاء محیط زیست کشور انجام داده است. «بهترین شخصیت میراث طبیعی» «دوستدار محیط زیست» از جمله عناوینی است که در کارنامه خانم «مه لقا ملاح» ثبت شده است.
یک کتاب مرا به سمت محیط زیست کشاند
خانم دکتر ملاح برای تحصیلات تکمیلی‌اش در مقطع دکترا عازم فرانسه می شود و در آنجا همزمان با تحصیل، کتابداری را گذارنده و همین موضوع موجب می شود پس از بازگشت در کتابخانه موسسه روان‌شناسی دانشگاه تهران مشغول به کار شود. در کتابخانه دانشگاه با کتابی درباره محیط زیست روبرو می شود که تاثیر عمیقی بر زندگی اش می‌گذارد.
خانواده ما زباله تولید نمی‌کرد
این فعال محیط زیست می گوید: من در دل خانواده‌ای بزرگ شدم که مادرش قبل از من فعال محیط زیست بود. در خانه ما زباله‌ای تولید نمی‌شد. مادرم قبل از من به این موضوع بسیار اهمیت می‌داد و هیچ وقت زباله بیرون نمی‌گذاشت. البته خیلی از مردم آن دوران مثل حالا نبودند و زباله قدیم کم تولید می‌شد. هر فردی راه حلی برای بازیافت زباله پیدا می‌کرد. غذا را به اندازه تعداد و میزان خوراک افراد خانواده تهیه می‌کردیم که اضافه نیاید و مجبور به دور ریختن آن نشویم. حتی یک غذا را دو وعده نخوریم چون باقی مانده غذا را به همسایه می‌دادیم آن بخشی را که می‌توانست خودش می‌خورد و آنچه که اضافی می‌آمد به بز، مرغ و خروس و جوجه که داشت، می‌داد. از کاغذ و پلاستیک خیلی استفاده نمی‌کردیم. و زندگی روستایی موجب شده بود، به محیط زیست کمتر آسیب بزنیم و کمتر آن را به مخاطره بیاندازیم، اما حالا آلودگی‌های جدیدی را وارد این چرخه کرده‌ایم و موجب بروز بیماری‌های جدید هم شده‌ایم که باید زود‌تر به فکر راه حل مناسب در این زمینه باشیم. شاید باورتان نشود اما آن موقع مردم کمتر بیمار می‌شدند.
60 سال است زباله بیرون نگذاشته‌ام
وی سرفه اش می‌گیرد، دستمال پارچه‌ای سفید گلدار اتو کشیده و تا خورده را برای دکتر می‌آورند و دکتر آن را مقابل دهان می‌گیرد و آهسته سرفه می‌کند. پرستار می‌گوید: «در خانه خانم، من به یاد ندارم که هیچ وقت دستمال کاغذی داشته باشیم. برای دکتر ملاح مهم است که زباله کم تولید شود. هنوز زباله های تر را در چاه داخل حیاط می‌ریزیم و کود می‌شود و برای درختان حیاط استفاده می‌کنیم.» خانم ملاح ۶۰ سال است که زباله ای بیرون از خانه نگذاشته است حتی اعضای خانواده اش هم این کار را نکرده اند. مگر اینکه زباله ها بازیافتی باشند مانند کاغذ و پلاستیک.
خانم دکتر می گوید:«زمانی که همسرم زنده بود، بیشتر رسیدگی می‌کرد اما حالا با نبود او و بالارفتن سن و سخت شدن راه رفتنم، خودم نمی‌توانم این کار را بکنم و سرایدار زباله را در محل مربوطه می‌ریزد، هنوز هم از بطری‌های پلاستیکی استفاده نمی‌کنیم. قبل‌تر‌ها که خودم برای خرید می‌رفتم ساک پارچه‌ای می‌بردم تا برای حفظ محیط زیست گام بردارم. همه را برای این کار تشویق می‌کردم. همواره توصیه می‌کنم برای خرید کیسه پارچه‌ای ببرند و از تخریب حریصانه محیط زیست خودداری کنند تا نسل آینده هم بتوانند از این میراث بهره‌مند شوند.
برای پول کار نمی‌کردم
دکتر ملاح خودش با مردم محله های مختلف درباره ضرورت تفکیک زباله‌تر و خشک در خانه ها صحبت می‌کند، حتی در مدارس نیز برای معلم ها دوره های آموزشی برگزار می‌کند. «یادم هست چند سال پیش قرار بود با مشارکت شهرداری طرح جمع آوری زباله خشک در روزهای جمعه را برای اولین بار و آزمایشی در یکی از محله‌ها اجرا کنیم که براساس آن طرح، شهروندان محله زباله‌های خشک خود را تفکیک می‌کردند و خودرو در ساعت مشخص به محل می‌رفت و جمع آوری می‌کرد. از مسئولان وقت خواستیم یک وانت در اختیار ما برای اجرای این طرح قرار دهند تا سر ساعت اعلام شده در محله گشت بزند و زباله را جمع کند. حتی قرار بود تبلیغات و تزئین وانت را هم بچه‌های جمعیت انجام دهند که این طرح اجرا نشد. اما هنوز برای اجرای کارهای مشارکتی و آموزشی در زمینه تفکیک زباله و کمک به محیط زیست آمادگی داریم. ما می‌توانیم برای ارتقای آگاهی و خدمت به محیط زیست رایگان فعالیت کنیم. چون ما دوستدار محیط زیست هستیم و برای پول کار نمی‌کنیم.»
زباله ها باید از همان مبدا تفکیک شوند
وی برای بهبود وضعیت محیط زیست همواره ایده های جالبی داشته است.«تفکیک زباله از مبدا در سال‌های اخیر بهتر شده اما هنوز جا دارد در این زمینه کارهای گسترده تری انجام شود که یکی از آنها توجه به بانوان به عنوان مربیان فطری جامعه بشری است که باید اهمیت داده شود، همچنین باتوجه به اینکه وجود یک باطری خراب در کیسه زباله می‌تواند اثرات مخرب برای محیط زیست داشته باشد، شهرداری‌ها می‌توانند برای جمع آوری مجزای این باطری‌ها در مکان‌های مختلف حتی سوپرمارکت‌ها مخزنی را تهیه کنند و در اختیار آن مراکز عمومی قرار دهند تا شهروندان باطری‌های خراب و دور انداختنی خود را به آنجا تحویل دهند. از این رو شهرداری می‌تواند در انجام چنین کارهایی، متولی اجرای این طرح شود و همچنین روغن‌های سوخته غذا‌ها نیز وقتی وارد چرخه فاضلاب شهر می‌شوند، آسیب‌های بسیاری به محیط زیست وارد می‌کنند که برای جمع آوری آنها می‌توانیم مخازنی را در مراکز تجاری یا محل هایی که حضور مردم بیشتر است، قرار دهیم تا شهروندان روغن سوخته خود را به آنجا تحویل دهند و متولیان مربوطه برای تصفیه و استخراج مفید آن وارد عمل شوند. درست مانند اقدامی که برای بازیافت روغن سوخته خودرو‌ها انجام می‌شود.»
مردم می‌توانند با زباله هایشان کود درست کنند
وی ادامه می دهد: «هر فردی سهمی در کاهش تولید زباله دارد که باید در این زمینه اقدام کند. یکی از راحت‌ترین و در دسترس‌ترین اقدامات تبدیل زباله‌های تر به کمپوست است که یکی از عالی ترین کود‌ها برای مصرف گل، گیاه و درختان است. حتی می‌توان ورمی کمپوست(به کمک کرم خاکی) که سبک و بی بو است، درست کرد و این کار فقط مختص خانه‌های حیاط دار نیست بلکه حتی آنهایی که آپارتمان نشین هستند و حیاط ندارند، می‌توانند در خانه خود بدون مزاحمتی برای دیگران در این زمینه اقدام کنند. کاری که تعدادی از اعضای جمعیت زنان مبارزه با آلودگی هوا در بالکن آپارتمان انجام داده و نتیجه گرفته اند. حتی بالکن، بوی بد هم نگرفته است. چون با استفاده از کمی خاک اره آن بو از بین می رود. برای این کار کافی است یک سطل در دار داشت و قسمت زیرین آن را از چند بخش سوراخ کرد. بعد زباله‌هایی نظیر پوست میوه، تفاله چای و ...را داخل آن ریخت. زیر سطل هم یک بشقابی که نیاز ندارید بگذارید تا شیرابه از زیر آن خارج و وارد ظرف دیگری شود. زباله هم کود می‌شود. آن کود برای انواع گیاهان بسیار مفید است.
آیا واقعیت دارد شما از سال ها پیش تا کنون هیچ زباله ای از منزل بیرون نگذاشته اید؟
بله،حدود 60 سال است. تنها چیزی که از منزل بیرون می گذاریم کاغذ و روزنامه است.
خوب آن زمان شرایط خیلی متفاوت بوده. الان چطور این کار را انجام می دهید؟شرایط تغییر کرده و بیشتر اجناس موجود در بازار خود به خود زباله تولید می کنند مثل ظروف آب معدنی، دستمال کاغذی و بسیاری از اجناس که در بسته بندی نایلونی قرار دارند و مایحتاج روزانه هم هستند.
متاسفانه الان فاجعه شده! از همین فرصت می خواهم استفاده کنم و از خوانندگان این نشریه خواهش کنم در سال جدید نگاهشان را عوض کنند و اجناسی که ظروف و بسته بندی اشان به نحوی است که قابل بازگشت به طبیعت نیست را نخرند
به نظر شما، در جامعه امروز این پیشنهاد عملی است؟
حتما هست. من سال 56 روی موضوع محیط زیست مطالعه می کردم و از تمام سفارتخانه ها خواسته بودم که اطلاعاتی راجع به محیط زیست کشورشان ارائه دهند. سوئد ،آلمان، سوئیس و کشورهای مختلفی پاسخ این درخواست را دادند. اطلاعاتی که از سوئد به دستم رسید حاکی از آن بود که این کشور بسیار آلوده است ولی در سال 73 یکی از استادان ایرانی که از آنجا برگشته بود می گفت سوئد کشوری بسیار پاک است.من تعجب کردم و نتیجه بررسی های گذشته ام را با او در میان گذاشتم . او نتیجه تحقیقات مرا تایید کرد اما گفت که وقتی شرایط آنجا نامساعد شده بود مردم خودشان را کشاندند به زندگی به شیوه گذشته. مثلا دیگر اجناسی که بسته بندی نایلونی داشت را نخریدند و تولیدکنندگان هم مجبور شدند نوع ظروف را تغییر دهند. از دور ریز بلال،کیسه هایی درست کردند که به راحتی و پس از چند روز جذب طبیعت می شد.
شما خودتان چطور این کار را انجام می دهید؟
ما به جای آب معدنی از آب جوشیده و سرد شده سماور استفاده می کنیم تا بطری پلاستیکی کمتری به طبیعت وارد شود و به جای دستمال کاغذی هم از دستمال پارچه ای. موادی که در بسته بندی نایلونی است نمی خریم. برای خرید هم معمولا از کیسه پارچه ای که تهیه کرده ایم استفده می کنیم و اگر کیسه پارچه ای همراه نداشته باشیم،از فروشنده می خواهیم که چند قلم جنس را در یک کیسه بریزد بعدهم کیسه را به او برمی گردانیم. زائداتی همچون تفاله چای و پوست میوه و امثال آن را هم در گودالی که درحیاط منزل درست کرده ایم می ریزیم تا کود شود و آن را یا پای درختان می ریزیم یا به دیگران می دهیم
خانم دکتر، الان با این همه تبلیغاتی که برای حفظ محیط زیست می شود ، باز هم بسیاری از مردم به آن بی توجهند پس شما چطور به این موضوع علاقمند شدید آن هم زمانی که بحث حفاظت از محیط زیست مطرح نبود.
من رییس کتابخانه موسسه تحقیقات روان شناسی دانشگاه تهران بودم. کتاب های این کتابخانه همیشه باید از خارج کشور تهیه می شد.برای اینکه کتاب هایی با موضوع جدید برای دانشکده تهیه کنم کاتالوگ های انتشاراتی های کشورهای دیگر را بررسی کردم و از آن طریق 2 کتاب خریدم که موضوعش جدید و اینقدر برایم جذاب بود که وقتی به دستم رسید تمام وقت نشستم آن را مطالعه کردم. دریکی از آنها خطرات آلودگی محیط زیست و اقداماتی که انسان علیه خود انجام می دهد به خوبی تشریح شده بود. مطالعه این کتاب شکی به من وارد کرد و از آن پس به این فکر افتادم که برای حفظ محیط زیست تلاش کنم و مردم را هم با خطرات آلودگی های زیست محیطی آشنا کنم. این کار را هم از خودم و خانواده ام شروع کردم.بعد هم جمعیت زنان مبارز با آلودگی محیط زیست را تشکیل دادم. اماهنوز هم مدیران ما به مسئله محیط زیست به شکل یک موضوع فانتزی نگاه می کنند و در صحبت هایی که با برخی از مسوولان کشور داشتم متوجه شده ام که هنوز نمی دانند چه فاجعه ای در حال رخ دادن است و فقط شعار می دهند. در چنین جامعه ای شما حساب کنید که ما چقدر برای انجام کارهای زیست محیطی با مشکل مواجهیم.
خانم دکتر شما هم خریدهای شب عید داشتید؟می خواهم بدانم خرید مادر محیط زیست چه تفاوت هایی با دیگران داشته؟
زیاد درگیر خرید نیستم. فقط شیرینی و میوه، آن هم به حد کافی. البته نظافت منزل را هم دارم. خانه من همیشه تمیز است و کسانی که به منزلم میایند هم به حساسیت من واقفند. مثلا کسی اجازه ندارد در منزل من با کفش وارد شود.
اما این رسم که چون عید نوروز است، باید لباس نو خرید اصلا رسم خوبی نیست.چه لزومی دارد که من لباس بخرم در حالیکه لباس مناسب دارم. حتی مادرم هم وقتی مرحوم شدند فقط 2 پیراهن داشتند. چون هر وقت لباسی برایشان تهیه می کردیم، لباس دیگر را می بخشیدند به دیگران.
خدا رحمتشان کند. گفتید بخشش. در جامعه ای زندگی می کنیم که خیلی ها از هم رنجش دارند اما در عید نوروز همدیگر را می بخشند البته گاهی این بخشش ها زیاد هم دوام پیدا نمی کنند. کمی در این باره بگویید.
این یکی از رسم های خوب ایرانیان است،اما چرا فقط شب عید؟ ما از هر فرصتی می توانیم استفاده کنیم برای بخشش،دگرگونی و تحول.
؟ پیام مادر محیط زیست ایران، برای مردم چیست
همیشه در عید نوروز قران می خوانیم. من فقط تقاضا دارم یادشان باشد که خداوند در قران بر حفظ محیط زیست بسیار سفارش کرده. یکی از قواعد مسلمانی و ایمان، نظافت است. یک کم به این مسئله فکر و آن را درک کنیم. در همین آغاز سال تصمیم جدی بگیریم برای حفظ محیط زیست. نگوییم که تلاش یک نفر هیچ تاثیری ندارد. هریک از خودمان شروع کنیم و به حفظ محیط زیست توجه داشته باشیم.
به نقل از مجله‌مهر- عطیه همتی
