16 فروردین 96 - 00:01  | 2254 بازدید

گیلان فردا- خشکسالی درمناطق مختلف تعریف‌های متفاوتی دارد. عموماً از کمبود بارش در مناطق مختلف به‌عنوان خشکسالی یاد می‌شود. تعریف متداول خشکسالی را می‌توان میزان بارندگی کمتراز نیاز زیست‌بوم هر منطقه عنوان کرد.

به‌عنوان مثال اگر میانگین بارندگی سالانه گیلان  1400 میلی‌متر باشد و اگر در یک سال بارش کمتر از این میانگین اتفاق افتاده باشد، از آن سال به‌عنوان سال خشک نام می‌برند. درحالی‌که همین مقدار بارندگی در سایر استان‌های خشک کشور می‌تواند حتی تأثیر مخرب و منفی داشته باشد. کمبود آب و خشکسالی در گیلان ضعیف است، اما باید روی مدیریت منابع آبی موجود کار بیشتری صورت بگیرد و این مسأله را مد نظر قرار داد.

نیاز آبی گیلان سالانه بین 3 تا 4 میلیارد مترمکعب است. این درحالیست که بیش از 10 میلیارد‌مترمکعب آب از طریق بارش و سفره‌های زیرزمینی و آب بندان‌ها در گیلان تأمین می‌شود که به دلیل نبود مدیریت صحیح، بیش از نیمی از آن تلف و روانه دریا می‌شود.

به نظر می رسد ساخت سدهای پی در پی در گیلان تاکنون کمکی به حفظ منابع آبی موجود نکرده است. سفید رود به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رودخانه‌های کشور از لحاظ مساحت حوزه‌ای پنجمین رود پر آب کشور است. این رودخانه تنها رود در جهان است که از کوه‌های خشک غرب کشور و کوه‌های شاهرود و طالقان تغذیه و بعد از طی مسافتی وارد منطقه مرطوب گیلان می‌شود. ساخت سد منجیل روی این رودخانه باعث کنترل سیلاب، تأمین آب کشاورزی و نیز کنترل میزان نیاز آب سطوح زیر کشت شد. اما در سال‌های بعد از انقلاب حدود 30 سد بر روی مسیر این رودخانه از کردستان تا گیلان ساخته شده که از این رود تأمین و ذخیره‌سازی می‌شوند. بنابراین در آینده ممکن است با برداشت بی‌رویه از آب آن، سفید رودی خشک و کم‌آب در گیلان داشته باشیم.

شاید ساخت سدهای پی در پی در استان به‌منظورذخیره آب مفهومی نداشته باشد. چون اکثر این سدها به‌روی حوزه‌های کوچک احداث شده‌اند و از لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر نیستند.

بنابراین برای مدیریت منابع آبی و جلوگیری از خشکسالی در آینده باید از تجربه‌ها و تکنیک‌های کشورهای دیگر بهره‌برداری و استفاده کنیم. برخی کشورها با ساخت بی‌رویه سدها برای ذخیره آب مخالف هستند و به جای این کار سازه‌هایی بادی و لاستیکی درعرض رودخانه‌های پر آب ایجاد می‌کنند که در زمان سیلاب و بارش‌های زیاد آن ها را فعال و میزان سطح آب رودخانه را تنظیم می‌کنند.

پرویز رضایی

مدیر گروه جغرافیای دانشگاه ازاد اسلامی واحد رشت