هنر مفهومی و نگاه دگرگونه به اشیاء
18 فروردین 95 - 20:01 | 
1385 بازدید
در دنیای معاصر رویدادهای کوچک همان قدر از اهمیت برخوردارند، که پدیده های بزرگ نیز چنین اند. فرقی نمی کند که رخدادها در چه زمینه ای و یا با چه انگیزه ای اتفاق می افتد، همان که نگاه و نظر افراد را به خود جلب نماید به مقصود و هدف خود رسیده است. از این نظر رویدادها را باید بخشی از تحولات جامعه امروزی به شمار آورد. به ویژه در عرصه هنر که مسائلی را در قالب ایده نو شکل می دهد.
با تأمل در رخدادهای اخیر کشور فرانسه و در پی ممنوعیت برگزاری راهپیمایی همزمان با کنفرانس بین المللی سران کشورها در پی تغییرات آب و هوایی در پاریس، تظاهرات کفش ها، خود نمونه ای بود از ویژگی هنر مفهومی دنیای معاصر که سازمان غیر دولتی موسوم به (آزاد) در یک اقدام ابتکاری توانست صدهاجفت کفش را در میدان جمهوری این شهر به عنوان نمادی از شرکت کنندگان که از راهپیمایی منع شده بودند به نمایش بگذارد که در نوع خود بی نظیر بود. هرچند چنین رویدادی در ایران هم مسبوق به سابقه بود. آن گونه که در گذشته نه چندان دور و در دهه هفتاد و هشتاد برگزاری چنین نمایشگاهی را در موزه هنرهای معاصر تهران شاهد بودیم. البته نه به عنوان امر اعتراضی، که بیشتر به جنبه نمایش آثار و هنر مفهومی توجه داشت که از طرف مدیریت موزه برگزار شد. چنین نمایشگاهی برای اولین بار در سطح وسیعی در گالری های داخل موزه و فضای اطراف آن معروف به باغ مجسمه ارائه شد که در نوع خود شروع ارایه آثار مفهومی در ایران بود.
هنر مفهومی که بیش از چند دهه از مطرح شدن آن در اروپا و غرب می گذرد، معیار جدیدی در عرصه هنر و ذهنیت زیباشناختی جدید بود. بها دادن به فکر و اندیشه و خلاقیت های هنری از آن روی با اهمیت تلقی شد که پیش از این در یک اثر هنری نگاه اغلب متوجه شکل ظاهری آن بود.
بررسی و قضاوت بیشتر به عناصر تشکیل دهنده آن معطوف می شد و کمتر به شیوه بیان توجه می شد. در صورتی که در هنر معاصر این شیوه هنری است که معنی و مفهوم اثر را آشکار می سازد. اگر در گذشته مفاهیم به وسیله عناصر موجود در تابلو نقاشی(خط،رنگ،فرم،فضا...)مطرح می شد، در این زمان و در شرایط معاصر این خود شئی است که می تواند در قالب یک اثر هنری به بیان موضوع بپردازد.از این منظر هنرمند فارغ از ابزار نقاشی، می تواند از هرچیزی که نظر مخاطب را جلب نماید استفاده کند.از طرفی هنر مفهومی آن گونه هم نیست که در قالب شناخته شده ارائه شود و یا با زیباشناسی هنری گذشته مورد مقایسه قرار گیرد.
اینکه هنرمند در چه شرایطی و با چه ابزار و اشیایی می خواهد به بیان موضوع بپردازد، مهم خواهد بود. و اینکه شئی مورد نظر از دست ساخته های انسانی است و یا چیز دیگر، چندان تغییری در ماهیت موضوع نخواهد داشت. هنرمند همان که با ارائه آثار مصنوعی، ایده ای را مطرح می سازد و ذهن ها را متوجه موضوع می نماید به هدف خود دست یافته است.
امروزه از هنر مفهومی نه به عنوان آثار نمایشگاهی، که بیشتر به صورت شیوه هنری برای اهداف اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد. طبیعی است که به آن هم مانند یک اثر ماندگار چون تابلو نقاشی و یا دیگر آثار هنری نگاه نشود. چه، محو مرز یک اثر هنری با یک شئی مورد نظر، همه آن الزاماتی است که هنر مفهومی را مشخص می سازد.
اینکه منتقدین و مفسران هنر معاصر را چند لایه تصور می کنند ناشی از همین دیدگاه است. و این چیزی نیست جز کیفیت بصری متفاوت که همواره شناخت و درک تازه ای از آثار هنری و زیبا شناختی ارائه می دهد. چنین شاخصه هایی را باید پاسخی به ضرورت هایی دانست که جامعه با آن روبه رو است. و از طرفی هر شئی در ذات خود دارای پتانسیل های بصری است که از طریق هنرمند کشف می شود. و این چیزی نیست جز داشتن ذهنیت مدرن نسبت به اشیاء و پدیده ها و زمینه ای که شیوه ها و سبک های جدیدی را در دنیای هنر معاصر شکل می دهد و هنرمند را در گستره مفاهیم و پدیده های جدید یاری می رساند.
نمایش کفش ها در پاریس یک رویداد به ظاهر کوچک هنری در عرصه بزرگترین اجلاس جهانی سران کشورها بود و نشان داد که اندیشه چگونه می تواند با به نمایش گذاشتن صدها جفت کفش، همه نگاه ها را به خود جلب کند و جهان خبر را در برگزاری نشست بین المللی تحت الشعاع قرار دهد، بدون اینکه در نگرش و رفتار اجتماعی افراد خللی ایجاد کند. هنر را باید بیش از این جدی گرفت و به ارزش های فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی آن پی برد.
