9 اردیبهشت 02 - 00:02  | 416 بازدید

 در همایش بزرگداشت پروفسور دکتر محمود بهزاد در پژوهشکده گیلانشناسی عنوان شد: 

۱۵ سال انتظار برای نامگذاری خیابانی در رشت به نام پروفسور محمود بهزاد

شهلا ابراهیم زاده اصلی- خاطره هایی از اولین مصاحبه هایی که با استاد داشتم مربوط به اوایل دهه هشتاد است. یادش بخیر یک بار هم در داروخانه شرق با ایشان گفت و گو کردم. مصاحبه با استاد دکتر محمود بهزاد براستی برایم موجب افتخار بود، هر چند که قبل از آن نیز دورادور با خانواده ایشان آشنا بودم.

خدایش رحمت کند، مردی مبادی آداب،استادی فرهیخته و محققی به روز بود و گفت و گو با ایشان لذت بخش بود.

یادم می آید که معمولا در حین مصاحبه نکات دیگری را هم یادآور می شدند، از جمله اینکه هرگز بابت هیچ کاری از کسی توقع ندارند.

دکتر بهزاد می گفتند همیشه چند کار را همزمان و با هم پیش می برند تا اگر از یکی خسته شدند به سراغ کار دیگر بروند. به عنوان مثال همزمان چند کار پژوهشی، تالیف و ترجمه در دست داشتند.

نکته دیگری که دکتر بهزاد به آن تاکید می کردند پرهیز از پُر خوری بود. می گفتند پُرخوری و بی توجهی به غذایی که مصرف می شود علت بسیاری از بیماری هاست.

یادم می آید اواسط دهه هشتاد مجلس بزرگداشتی با حضور خودشان در مجتمع خاتم الانبیای رشت برگزار شده بود که مهمانان فرهیخته زیادی نیز حضور داشتند.آن روز وقتی خودشان برای صحبت به روی سن رفتند بدون مقدمه و مواخره اضافه و کلیشه ای به قدری شیوا و به روز و با استناد به مطالب علمی صحبت کردند که هر واژه آن ارزشمند بود.

بجز مصاحبه با وی و یا دیدار ایشان در بعضی از همایش ها هر از چند گاهی ایشان را موقعی که پیاده از میدان شهرداری به سمت داروخانه شرق در حرکت بودند و یا به سوی منزل شخصی خود واقع در خیابان دکتر سام(خیابان سردار جنگل)می رفتند می دیدم،دقایقی مکث می کردند و من هم عرض سلام و ارادت و ایشان نیز با ادب و متانت و تواضع پاسخ می دادند.

به نظرم افرادی با ابعاد شخصیت علمی و فردی و اخلاقی ایشان به ندرت پیدا می شوند.

دانشمندی فرهیخته و اندیشمندی توانا که تدریس دانش آموزان و دانشجویان زیادی را به عهده داشت و در زمان خود در حوزه کتاب های درسی تحولی ایجاد کرد. زیست شناسی را عاشقانه دنبال می کرد و اعتقاد داشت مباحث علمی را باید بع ساده ترین و قابل فهم ترین شکل برای مخاطبان بازگو کرد.

وقتی چند روز پیش پوستر اطلاع رسانی مراسم هنایش گرامیداشت وی را که قرار بود در پژوهشکده گیلانشناسی برگزار شود در یکی از کانال های تلگرامی دیدم به پاس قدردانی از زحماتی که وی در حوزه علم کشید و لقب پدر زیست شناسی نوین ایران را به وی اختصاص دادند بر خود لازم دیدم که در وهله اول به عنوان یک شهروند رشتی و در وهله دوم به عنوان خبرنگار حضور پیدا کنم. به همین جهت ساعت حدود سه و نیم عصر شنبه به طرف فلکه رازی، میدان سلیمانداراب و ساختمان پژوهشکده گیلانشناسی به راه افتادم. قرار بود همایش ساعت چهار عصر شروع شود و من چند دقیقه زودتر رسیده بودم.

هر چند برنامه با تاخیر و حدود چهار و ۴۵ دقیقه شروع شد ولی حضور بسیاری از فرهیختگان شهر و چند تن از مسئولان شهر و استان در این برنامه موجب مباهات بود.البته جای بعضی ها نیز خالی بود. اما تنفس در چنین فضایی که این عزیزان در آن حضور داشتند بسیار ارزشمند بود.

***

اولین سخنران دکتر رنجبر رییس پژوهشکده گیلانشناسی بود که با اشاره به نظریات پیر بوردیو یکی از جامعه شناسان و مردم شنلسان فرانسوی، گفت:" معمولا چهار نوع سرمایه داریم. سرمایه اقتصادی،سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی و سرمایه نمادین."

وی ادامه داد:" دکتر محمود بهزاد در زمان حیاتشان یک سرمایه اجتماعی بودند چون مدام اندیشه تولید می کردند اما بعد از فوت این سرمایه اجتماعی تبدیل به سرمایه نمادین شده است و می توان از سرمایه نمادین رهنمودها و درس های بسیاری گرفت."

وی با طرح این پیشنهاد که خوب است جایزه ملی دکتر محمود بهزاد به عنوان پدر زیست شناسی نوین ایران برای پژوهشگران و دانشجویان رشته زیست شناسی طراحی و تدارک شود، گفت:" توسعه صرفا مبنای پولی ندارد و سرمایه ای که تولید ثروت کند، در همه حوزه ها ارزشمند و شخصیتی که وجه نمادین پدید می آورد، محترم است و من امیدوارم نهادهای فرهنگی به خود بیایند و این اتفاق مبارک به نام دکتر بهزاد رقم بخورد تا شاهد این باشیم که یک سرمایه اجتماعی به عنوان یک سرمایه نمادین همچنان منشا اثر باشد.

*** 

سخنران بعدی این همایش پروفسور رضا نصیری، مشاور ارشد سازمان بهداشت جهانی بود که به صورت ویدئوکنفرانس در این جلسه حضور داشت. نکته جالب و ارزشمندی که در صحبت های ایشان توجه را جلب می کرد در وهله اول گویش و صحبت به زبان گیلکی بود. وی که معاونت دانشکدهی پزشکی و ریاست انستیتوی بهداشت بین الملل در دانشگاه ایالتی میشیگان، مشاوره و سخنرانی در سمینارهای بهداشت، درمان ایدز و بیماریهای عفونی در بیش از ۱۵۰ کشور و مسئولیت مشاور ارشد سازمان بهداشت جهانی طی بیشاز ۲۵ سال را به عهده داشته اند با زبان زیبا و شیرین گیلکی ضمن ارج نهادن به شخصیت پدر زیست شناسی نوین ایران، خاطراتی از زمان تحصیل و کار خود در پاریس در رشته پزشکی عمومی و تخصص هماتولوژی و دوره عالی بیماریهای عفونی در انستیتو پاستور فرانسه و در امریکا که با پروفسور بهزاد دیدار و جلسات علمی داشتند بیان کردند.

(هر چند که ارتباط آنلاین با آمریکا همراه با قطع و وصل صدا یا تصویر بود اما ایشان به درستی دکتر بهزاد را به مثابه یک گنجینه علمی برشمردندند که از جایگاه رفیعی برخوردارند.)

***

دکتر مرتضی طالع،رییس بنیاد ملی توسعه پایدار ایران سومین سخنران این برنامه بودند. وی با تاکید بر اینکه فرهنگ یعنی توسعه و توسعه یعنی فرهنگ، گفتد: گیلانی ها همیشه تاریخ پُر تلاش و تدبیرگر بوده اند اما آن همه اُبهت و توانمندی کجا رفته است؟!

وی با بیان اینکه هر یک از ما باید خودمان را مواخذه کنیم که چرا دچار رکود و انفعال شده ایم، افزود: "فرهیختگانی مانند پروفسور بهزاد نشان دادند که علم را برای حل مسایل جامعه و برای نفع عموم مردم می خواهند بدون اینکه برای آن چرتکه بیندازند ولی متاسفانه امروز دانشگاه های ما فقط به فکر فیگور سازی و پول سازی هستند. و این در حالی است که در مقایسه با خیلی از کشور ها با توجه به میزان جمعیت ما پنج برابر دانشگاه داریم ولی چرا هنوز وضعیت ما چنین است؟ چرا با وجود این همه نابغه و فرهیخته، سومین استان تحت پوشش کمیته امداد هستیم؟چرا آمار طلاق اینقدر بالاست و... !! شاید بدین خاطر که متاسفانه امروزه دنبال علم نافع نیستیم.امثال پروفسور بهزادها به دنبال علم نافع و به فکر جامعه سازی بودند ولی امروزه روز با داشتن تعداد زیادی دانشگاه در استان همچنان مقام اول ابتلا به بیماری سرطان را داریم! چون کلا حُب علم دوستی گمرنگ شده هم در آموزش و پرورش و هم در آموزش عالی."

دکتر طالع ادامه داد: "دانشگاهی که روح آکادمیک و حُب واقعی به علم نداشته باشه طبیعتانمی تواند اثر گذار و نافع باشد.

وی با اشاره به اینکه بعضی از افراد ممکن است به درجاتی از مدارج بالای علمی هم برسند ولی چون مردمی نبوده و نیستند نه در زمان حیاتشان و نه بعد از فوتشان نامی از آن ها در جامعه باقی نمی ماند. ولی پروفسور دکتر محمود بهزاد از این مقوله جدا و مردمی بود."

***

لازم به ذکر است همسر دکتر بهزاد که در این مراسم حضور داشت در کلیپی، خاطراتی به نقل از خود دکتر بهزاد را مرور کرد که به خوبی چهره آموزشی، مهربان و فرهیخته این حکیم فرزانه را در زمان تدریس در دبیرستان البرز تهران و تدریس در دانشگاه به تصویر می کشید.

خانم محبی همچنین با یادآوری خاطراتی که در مراسم بزرگداشت دکتر بهزاد در سال ۸۶ در رشت برگزار شده بود و از سوی زنده یاد مهندس قهرمانی استاندار وقت قول داده شده بود که خیابانی در رشت به اسم دکتر محمود بهزاد مزین شود، گفت:" بیش از پانزده سال گذشته ولی هیج اقدامی نشده است."

وی خطاب به مسئولین محترم مرتبط و شهرداری و شورای شهر رشت گفت:" لطفا پیگیری بفرمایید."

***

گفتنی است ارتباط ویدیوکنفرانسی با دکتر حداد عادل نیز از برنامه های دیگر این همایش بوده است.

لازم به ذکر است این برنامه به مناسبت ۲۷ فروردبن روز جهانی زیست شناسی تدارک دیده شده بود که به جهت همزمانی با ماه مبارک رمضان، نهم اردیبهشت برگزار شد.)

********* 

زندگی نامه دکتر محمود بهزاد

(دکتر محمود بهزاد ۱۲  اسفند ۱۲۹۲، در رشت متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در رشت گذراند و جزء نخستین دیپلمههای گیلان بود. پس از اتمام دوره متوسطه، در سال ۱۳۱۱ وارد دانشسرای عالی شد و در سال ۱۳۱۴ با کسب مدال شاگرد اولی در رشته «علوم طبیعی و تربیتی» فارغ التحصیل شد.

به دلیل آشنایی کامل با زبان فرانسوی و مطالعات مداوم، «کتاب داروین چه می گوید؟» را در سال ۱۳۲۲ تالیف و کتاب «راز وراثت» اثر ژان روستان را در سال ۱۳۲۳ ترجمه کرد.

در سال ۱۳۲۴ همزمان با تدریس در دبیرستان البرز تهران، در دانشکده داروسازی ثبت نام کرد و در سال ۱۳۲۸ توانست مدرک دکترای داروسازی دریافت کند.

از سال ۱۳۳۹ به مدت ۱۵سال در دبیرستان رازی، علوم طبیعی را به زبان فرانسوی تدریس کرد. در همین سال با ترجمه کتاب «سرگذشت زمین» تالیف جورج گاموف برنده جایزه سلطنتی شد. ترجمه «روانشناسی فیزیولوژیک» در سال ۱۳۴۸ از دیگر ترجمههای اوست که موجب شد برای تدریس روانشناسی فیزیولوژیک به دانشگاه تهران دعوت شود.

گرایش اصلی دکتر بهزاد تعلیم عملی زیست شناسی بوده است. وی در دانشگاه تهران، دانشگاه ملی و دانشسرای عالی نیز تدریس میکرد و فرهیختگانی چون؛ دکتر گنج بخش (جراح) دکتر فرهود (متخصص ژنتیک) و دکتر عبدالحسین زاهدانی ( استاد اقتصاد در امریکا ) از شاگردان وی هستند.

دکتر بهزاد به سه زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی آشنایی داشت و با بیش از شصت سال تدریس در زمینههای مختلف زیست شناسی، فیزیولوژی و ژنتیک به عنوان «پدر زیست شناسی نوین ایران» معروف شد.

دکتر بهزاد در زمان باز نشستگی در سال ۱۳۴۱ با حکم هیأت وزیران ایران، سازمان کتابهای درسی را تأسیس و مسئول اصلاح لغزشها و نقایص کتابهای درسی و برقراری رسم الخط واحد بود. وی مدت ۲ سال ریاست این سازمان را به عهده داشت و با تلاش وی همه کتابهای درسی ایران از دوره ابتدایی تا پایان متوسطه تدوین و تألیف شد.

دکتر بهزاد در سال ۱۳۶۰ به زادگاه خود بازگشت و همکاری خود را با انجمن داروسازان گیلان و نظام پزشکی و دیگر مؤسسات وابسته ادامه داد. داروخانه شرق- که وی در آن حضور داشت- به یک مرکز مشاوره امور تندرستی تبدیل شده بود. وی در روزهای پایانی عمر، مشغول ویرایش کتابهای مترجمان و مؤلفان رشتههای پزشکی بود و چندین کتاب در دست تألیف و ترجمه داشت که مهمترین آنها مقاله « تکامل هوش در آدمی » است.

دکتر بهزاد پرکارترین نویسنده و مترجم کتابهای علمی در ایران است. تعداد تألیفات و ترجمههای او به ۹۸ جلد کتاب (در ۷۲ عنوان) میرسد که ۶۳ کتاب را به تنهایی و ۳۵ کتاب دیگر را به یاری دیگران تألیف و ترجمه کرده است.

تألیفات شامل بیولوژی برای همه، آیا به راستی انسان زاده میمون است؟، بدن من، علوم سال سوم دبستان های کشور، علوم سال چهارم دبستان های کشور، نکاتی چند درباره ژنتیک، نکاتی چند درباره فیزیولوژی عمومی، نکاتی چند درباره زیست شناسی، نکاتی چند درباره روانشناسی فیزیولوژیک، داروینیسم و تکامل (با ۹ بار تجدید چاپ)، گیاه شناسی برای سال ششم طبیعی، علم، روانشناسی حیوانی، تئوری تکامل روانشناسی، مغز آدمی از دیدگاه روانشناسی، جانور شناسی(در ۱۶ جلد)، قانون جنگل. ترجمه ها: راز وراثت، قرن داروین، اسرار مغز آدمی، تن آدمی، علم وراثت، رمز تکوین، اسرار بدن، زنگی ما به چه موادی بسته است، حیات و انرژی، بیوگرافی پیش از تولد، فقط یک تریلیون، روانشناسی فیزیولوژیک، جهان از چه ساخته شده است، سرگذشت زمین، جهان چگونه آغاز شد، شناخت حیات، زندگی گیاهی، سرچشمه زندگی، سرگذشت زیست شناسی، زیست شناسی B.S.C.S، محدودیت های رشد، زمین در خطر، تکامل، گیاه شناسی، کانیهای جهان، وراثت و طبیعت آدمی، پاولف، آیا به راستی مردان برتر از زنان اند؟ جهان در سراشیبی سقوط، دانشنامه عمومی (جهان جانداران) و ... .

لازم به یادآوری است در شهریور سال ۷۹ در مراسمی از سوی فرهنگستان علوم پزشکی کشور از مقام علمی دکتر محمود بهزاد و یک عمر تلاش او تجلیل و لقب حکیم به وی داده شد.

زنده یاد دکتر بهزاد، درهشتم شهریور سال ۱۳۸۶ به دیدار حق شتافت.